9 nguyên nhân cholesterol cao phổ biến và đối tượng dễ mắc phải

Có nhiều nguyên nhân cholesterol cao như chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu hoạt động thể chất, yếu tố di truyền… Do đó, để duy trì sức khỏe tốt, cần phải kiểm soát cholesterol trong cơ thể và đưa về mức bình thường.

Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ về các nguyên nhân gây cholesterol cao và những đối tượng dễ bị dư thừa cholesterol. Vì vậy, đừng vội lướt qua mà chưa đọc nhé!

Cholesterol cao là gì?

Thuật ngữ y khoa gọi cholesterol cao là rối loạn mỡ máu, tăng lipid máu hay tăng cholesterol máu.

Mức độ cholesterol cao trong máu có thể là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm như bệnh động mạch vành, bệnh lý mạch máu não… Mức cholesterol trong máu được xác định bằng cách xét nghiệm máu.

Nguyên nhân cholesterol cao trong máu

Điểm qua 9 nguyên nhân cholesterol cao rất nhiều người mắc phải:

1. Chế độ ăn quá nhiều chất béo bão hòa hoặc chuyển hóa

Thói quen ăn quá nhiều thực phẩm chứa chất béo bão hòa hoặc chuyển hóa khiến cơ thể tăng trữ mỡ trong máu, có thể góp phần tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, thậm chí là đột quỵ. Lý do là bởi nguồn chất béo bão hòa và chuyển hóa có khả năng hình thành mảng bám trong lòng động mạch, dẫn đến tắc nghẽn mạch và là một trong những nguyên nhân cholesterol cao.

Khi tắc động mạch xảy ra ở động mạch vành hoặc mạch máu não, quá trình cung cấp máu và dưỡng chất đến tim và não sẽ bị giảm, dẫn đến nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, các bệnh tim mạch, biến chứng cholesterol và mỡ máu khác. Chính vì vậy, việc kiểm soát lượng chất béo bão hòa và chuyển hóa gây mỡ máu cao trong chế độ ăn uống là rất quan trọng để duy trì sức khỏe và giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch.

2. Người béo phì – thừa cân

Người béo phì hay thừa cân là những người có chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index – BMI) cao hơn bình thường. BMI được tính bằng cách chia cân nặng của một người (theo kg) cho bình phương chiều cao (theo mét). Nếu BMI là 25 – 29.9, được coi là bị thừa cân. Nếu BMI là 30 trở lên, được coi là béo phì.

Người có BMI cao vượt mức là nguyên nhân cholesterol cao. Cholesterol cao ở nhóm người có cân nặng dư thừa thường là do cơ thể sản xuất quá nhiều cholesterol “xấu”, làm tắc nghẽn các động mạch và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ và bệnh thận.

3. Không hoặc ít vận động

Không vận động hoặc lười tập luyện thể thao có thể gia tăng nguy cơ tích trữ mỡ thừa trong cơ thể – cholesterol cao. Khi cơ thể không vận động thường xuyên, sẽ không tiêu hao năng lượng và chất béo. Điều này có thể làm tăng hàm lượng LDL-c (cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp) trong máu, gây ra cholesterol cao và một số vấn đề sức khỏe khác.

Một nghiên cứu đã chỉ ra, những người không vận động thường xuyên có mức cholesterol cao hơn so với những người vận động đều đặn. Trong khi đó, vận động thường xuyên đã được chứng minh là giảm nguy cơ bệnh tim, bệnh động mạch vành và giúp duy trì mức cholesterol trong máu ở mức bình thường. [1]

Mặc dù lười vận động thường được cảnh báo nguy cơ sức khỏe kém và trực tiếp làm tăng cholesterol, nhưng không ít người phớt lờ.

4. Hút thuốc lá

Hút thuốc lá không phải là nguyên nhân cholesterol cao nhưng thói quen xấu này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của tim mạch và gia tăng nguy cơ tích tụ cholesterol trong máu. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), số người chết do hút thuốc lá chiếm ¼ tổng số ca tử vong do bệnh tim mạch ở Hoa Kỳ. [2]

Qua nhiều nghiên cứu về tác động của thuốc lá đối với cholesterol, các nhà khoa học kết luận, hút thuốc có thể:

• Làm giảm HDL-c
• Tăng sự tích tụ mảng bám trong mạch máu
• Làm hỏng thành các động mạch

Theo đó, tổn thương thành động mạch có thể kích hoạt một lượng cholesterol di chuyển đến để lấp đầy khu vực này. Điều này có khả năng dẫn đến tắc nghẽn và cản trở sự lưu thông của máu và oxy. Ngoài ra, HDL-c giảm đồng nghĩa với giảm khả năng vận chuyển cholesterol và triglycerid đi ra khỏi máu quay trở lại gan. Cả hai tác động này chính là nguyên nhân cholesterol cao.

Không những vậy, nghiên cứu của một nhóm các chuyên gia Đại học Y Innsbruck (Áo) vào năm 2015 cho thấy, acrolein trong thuốc lá góp phần cản trở HDL-c vận chuyển cholesterol “xấu” ra ngoài. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) cũng cho biết, khi hít phải carbon monoxide (CO) trong khói thuốc lá cũng làm tăng mức cholesterol và làm giảm lượng oxy mà các tế bào hồng cầu có thể nhận được. Đồng thời, CO làm tăng số lượng cholesterol tích tụ trong động mạch. Theo thời gian, những hành động này có thể dẫn đến xơ cứng động mạch. [3]

5. Rượu bia

Rượu, bia ngoài chứa cồn còn chứa một loại đường có thể được chuyển hóa thành chất béo lưu trữ trong cơ thể. Khi cơ thể không thể chuyển hóa và tiêu thụ, lượng cồn dư thừa sau mỗi lần say sẽ được chuyển hóa thành triglyceride – một loại chất béo “xấu”, sau đó được tích trữ trong mô mỡ. Ngoài ra, rượu bia còn là nguyên nhân cholesterol cao, có thể góp phần làm tăng mức độ cholesterol trong cơ thể, đặc biệt là mức độ LDL-c.

Ngoài ra, nếu uống quá nhiều rượu hay bia, có thể gây ra tăng huyết áp, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Do đó, nếu bạn muốn giữ cho mức độ cholesterol của mình ở mức bình thường, bạn nên giới hạn việc uống rượu và bia hoặc tốt nhất là không uống.

6. Tuổi tác

Mức độ cholesterol có thể tăng lên theo tuổi tác, đặc biệt là ở những người ăn nhiều thực phẩm chứa cholesterol, người thừa cân – béo phì hoặc có tiền sử mắc bệnh tim mạch. Hai nhóm đối tượng: người trung niên và người cao tuổi có mức độ cholesterol trong máu cao do các yếu tố tác động như thay đổi hormone, giảm hoạt động thể chất, động mạch bị xơ cứng và mắc đồng thời các bệnh lý khác.

Tuy nhiên, nguyên nhân cholesterol cao không chỉ do tuổi tác mà còn do lối sống và thói quen ăn uống trước đó. Theo thời gian, sự tích tụ của các yếu tố này có thể góp phần làm tăng mức độ cholesterol. Điều này có thể gây hại cho sức khỏe, đặc biệt là đối với những người có tiền sử bệnh tim mạch hoặc đột quỵ.

Nhiều mối nguy sức khỏe “rình rập” người lớn tuổi khi dư thừa cholesterol.

7. Phụ nữ mãn kinh

Mức độ cholesterol cao trong máu là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là đối với phụ nữ mãn kinh. Khi phụ nữ vào giai đoạn này, cơ thể của họ trải qua nhiều thay đổi về hormone và chức năng sinh lý. Một trong những thay đổi đáng kể nhất là giảm sản xuất estrogen – một hormone nữ quan trọng có tác dụng bảo vệ tim và động mạch.

Việc giảm sản xuất estrogen là nguyên nhân cholesterol cao, tình trạng này làm tăng mức độ cholesterol trong máu, đặc biệt là LDL cholesterol, còn gọi là cholesterol “xấu”, khiến HDL cholesterol sụt giảm, có thể dẫn đến tình trạng béo phì, tăng huyết áp và các vấn đề về tim mạch như bệnh mạch vành và đột quỵ.

Ngoài ra, các yếu tố khác cũng có thể góp phần làm nguyên nhân gây cholesterol cao trong máu của phụ nữ mãn kinh, bao gồm lối sống không lành mạnh, chế độ ăn uống không đủ chất, thiếu hoạt động thể chất và một phần nhỏ là do yếu tố di truyền.

8. Thuốc trong điều trị bệnh lý

Một số loại thuốc điều trị bệnh có thể góp phần vào nguyên nhân cholesterol cao trong máu của bệnh nhân. Các loại thuốc này có thể bao gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Nhóm thuốc này bao gồm aspirin, ibuprofen và naproxen, được sử dụng để giảm đau và viêm. Tuy nhiên, sử dụng NSAIDs trong thời gian dài có thể gây tăng mức độ LDL cholesterol trong máu.
• Thuốc điều trị tiểu đường: Một số loại thuốc điều trị tiểu đường có thể gây tăng mức độ LDL cholesterol trong máu. Vì vậy, trong phác đồ điều trị tiểu đường bác sĩ kê toa luôn kết hợp với các thuốc khác để kiểm soát tiểu đường và đồng thời giảm mức độ cholesterol.
• Thuốc điều trị tăng huyết áp: Một số loại thuốc điều trị tăng huyết áp như beta-blocker và thiazide diuretic, có thể làm tăng mức độ cholesterol “xấu” trong máu cũng như nguy cơ tăng cholesterol toàn phần. Tuy nhiên, các loại thuốc này thường được sử dụng kết hợp với các thuốc khác để điều trị tăng huyết áp và đồng thời giảm mức độ cholesterol.
• Một số loại thuốc khác cũng có thể gây tăng mức độ cholesterol trong máu, bao gồm hormone sinh dục nữ, hormone tăng trưởng, thuốc giảm cân và các loại thuốc điều trị ung thư.

Nếu đang sử dụng thuốc và bản thân vốn có hàm lượng cholesterol cao, hãy hỏi ý kiến bác sĩ để biết liệu thuốc có ảnh hưởng đến mức độ cholesterol của bạn hay không, và nếu có, thì bạn có thể thay đổi, điều chỉnh liều lượng thuốc hoặc chuyển sang loại thuốc khác để giảm tác động tiêu cực lên mức độ cholesterol trong máu.

9. Người mắc các bệnh lý mạn tính

Các bệnh lý mạn tính như tiểu đường, béo phì, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh thận, bệnh gan, bệnh vận động… là nguyên nhân gây cholesterol cao trong máu người bệnh do các bệnh lý mạn tính này có thể gây tăng cholesterol trong máu.

Ví dụ, một số bệnh nhân tiểu đường không kiểm soát tốt có thể gặp tình trạng tăng LDL cholesterol và giảm HDL cholesterol. Béo phì và tăng huyết áp cũng có thể là nguyên nhân cholesterol cao. Bệnh tim mạch, bệnh thận và bệnh gan cũng có thể ảnh hưởng đến mức độ cholesterol trong máu.

Những ai sẽ có nguy cơ bị cholesterol cao?

Không chỉ những người có cân nặng quá khổ mới có nguy cơ mắc cholesterol cao, mà những người mắc một số bệnh lý nhất định cũng có khả năng tăng cholesterol trong máu đáng báo động.

1. Người mắc bệnh thận mãn tính

Bệnh nhân mắc bệnh thận mạn tính thường có nguy cơ tăng lipid máu và dẫn đến cholesterol cao. Do đó, người bị bệnh thận mạn tính thường mắc thêm các bệnh tim mạch và dễ dẫn đến đột quỵ. Ngược lại, các nhà khoa học cũng mô tả rằng, khi cơ thể có mức cholesterol cao trong máu sẽ gây ra sự tích tụ trong mạch máu, tạo thành các mảng xơ vữa và gây tắc nghẽn, làm suy giảm lưu lượng máu đến các cơ quan trong cơ thể, bao gồm cả thận.

Bệnh thận mãn tính có nguy cơ dẫn đến cholesterol cao.

2. Bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường khiến niêm mạc động mạch bị hỏng. Khi đó, tạo điều kiện cho các cholesterol lưu thông trong máu dính vào những lỗ hỏng này, khiến động mạch bị thu hẹp hoặc thậm chí bị tắc.

Nếu bị tiểu đường, người bệnh thường sẽ có mức HDL cholesterol thấp hơn và mức LDL cholesterol tăng cao. Tình trạng này được gọi là rối loạn lipid máu và có nghĩa là các động mạch có nhiều khả năng bị hẹp hoặc tắc nghẽn, có thể là nguyên nhân cholesterol cao trong máu bệnh nhân.

Theo thời gian, bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường thường có nguy cơ cholesterol tăng cao do gặp khó khăn trong việc điều chỉnh nồng độ đường trong máu. Cholesterol cao trong máu có thể tích tụ và gây tắc nghẽn trong mạch máu, làm giảm lưu lượng máu đến các cơ quan trong cơ thể, bao gồm cả thận. Điều này dẫn đến bệnh thận và các biến chứng của tiểu đường như bệnh tim mạch, đột quỵ và các vấn đề về tuần hoàn.

3. Người bị HIV/AIDS

Người bị HIV/AIDS là một trong các đối tượng có nguy cơ cao mắc các vấn đề về lipid máu, bao gồm cholesterol cao, triglyceride cao và nồng độ HDL cholesterol thấp.

Một số nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này bao gồm sự suy giảm chức năng của gan, dùng thuốc điều trị HIV và các yếu tố khác như chế độ ăn uống không lành mạnh, béo phì, không vận động đủ… dẫn đến nguyên nhân cholesterol cao. Nếu không điều trị kịp thời, mức độ cholesterol cao có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

4. Người mắc bệnh suy giáp

Suy giáp là một bệnh lý liên quan đến chức năng giáp, khiến cho cơ thể không sản xuất đủ các hormone tuyến giáp cần thiết. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến nồng độ cholesterol trong máu, đặc biệt là cholesterol cao.

Suy giáp được xem là nguyên nhân cholesterol cao.

Cụ thể, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người mắc bệnh suy giáp thường có mức độ lipid máu cao hơn so với những người không mắc bệnh này. Một số nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này bao gồm sự suy giảm chức năng của gan, chế độ ăn uống không lành mạnh, và thiếu hoạt động thể chất.

5. Lupus

Một số nghiên cứu cho thấy người bị lupus có khả năng cao bị cholesterol cao, đặc biệt là khi bệnh lupus ảnh hưởng đến các cơ quan quan trọng như gan, thận và tim. Điều này là do sự “hiệp đồng” của các yếu tố nguy cơ là tăng huyết áp, mức cholesterol cao cùng với tình trạng các tổn thương mạn tính do bệnh lupus gây ra và là nguyên nhân cholesterol cao.

Tuy nhiên, không phải tất cả người bị lupus đều có cholesterol cao. Việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất thường xuyên có thể giúp kiểm soát mức độ cholesterol trong cơ thể.

Ở bệnh nhân lupus, mức cholesterol “xấu” chiếm tỷ lệ cao hơn (chủ yếu là LDL-c và chất béo trung tính), nhưng cholesterol “tốt” (HDL-c) thấp hơn. Mức chênh lệch này làm tăng tình trạng viêm của bệnh lupus và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa các chất béo trong cơ thể. Chính vì vậy, bệnh nhân mắc bệnh lupus có nguy cơ cholesterol cao hơn so với những người khỏe mạnh.

Điều quan trọng là người bệnh cần kiểm soát nồng độ cholesterol trong máu của mình bằng cách thay đổi chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, giảm cân (nếu béo phì hoặc thừa cân), giảm stress, tăng cường giấc ngủ đầy đủ, đảm bảo giấc ngủ đúng giờ và đủ thời gian, ngừng hút thuốc và hạn chế uống rượu… có thể giúp giảm nguyên nhân cholesterol cao và bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Nếu những biện pháp trên không đủ để kiểm soát mức độ cholesterol, bác sĩ có thể đề xuất bệnh nhân dùng thuốc giảm cholesterol, tùy thuộc vào tình trạng của từng người. Tuy nhiên, mỗi người có thể chủ động kiểm soát cholesterol trong máu bằng cách sử dụng tinh chất thiên nhiên GDL-5 (Policosanol).

Tinh chất GDL-5 được chiết xuất từ phấn mía Nam Mỹ, trải qua quá trình phân lập của công nghệ sinh học phân tử, khi vào cơ thể sẽ giúp hoạt hóa receptor tế bào, thúc đẩy quá trình chuyển hóa và sử dụng cholesterol hiệu quả hơn. Nhờ đó, hỗ trợ kiểm soát mỡ máu, giảm nguy cơ tăng huyết áp và các bệnh tim mạch.

Nghiên cứu lâm sàng cho thấy, sau 12 tuần sử dụng GDL-5 chỉ số cholesterol toàn phần giảm tới 10%, đồng thời giảm 21% LDL-c (cholesterol “xấu”) và tăng 16% HDL-c (cholesterol “tốt”).

Mua FAZ với giá nhà thuốc tại Ecogreen – Giao toàn quốc

Trên đây là một số thông tin về nguyên nhân cholesterol cao và các đối tượng dễ mắc phải tình trạng cholesterol cao. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mức độ cholesterol cao có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nguy hiểm, nhất là bệnh tim mạch và đột quỵ. Vì vậy, để phòng ngừa cholesterol cao, hãy thăm khám sức khỏe định kỳ và tham khảo ý kiến bác sĩ để sớm có phương pháp điều trị cholesterol cao phù hợp. Ngoài ra, đảm bảo điều chỉnh chế độ ăn uống và thói quen sống lành mạnh sẽ giúp cải thiện mức độ cholesterol và đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.