Rối loạn lipid máu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Rối loạn lipid máu là tiền căn gây ra các bệnh nguy hiểm như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Do đó, tìm hiểu kỹ về nguyên nhân, triệu chứng của rối loạn lipid máu để giúp phát hiện sớm cũng như có cách cải thiện phòng ngừa hiệu quả là việc hết sức cần thiết.

Rối loạn lipid máu là gì?

Lipid (chất béo) trong máu có khả năng cung cấp năng lượng cho tế bào và cần thiết cho quá trình tổng hợp các hormone cũng như các hoạt sống của cơ thể. Có 3 nhóm lipid chính là: phospholipid, cholesterol và triglyceride (chất béo trung tính). Trong đó, cholesterol và triglyceride là 2 loại lipid thường được quan tâm, vì khi nồng độ cao hay thấp bất thường đều có nguy cơ gây ra các bệnh lý nguy hiểm.

Rối loạn lipid máu (rối loạn mỡ máu) là tình trạng tăng hoặc giảm bất thường nồng độ lipid trong máu. Cụ thể: tăng Cholesterol toàn phần, tăng LDL – Cholesterol “Cholesterol xấu”, giảm HDL – Cholesterol “Cholesterol tốt” và tăng Triglyceride.

Phân loại bệnh rối loạn lipid máu

Theo các chuyên gia, rối loạn lipid máu được chia làm 2 loại là nguyên phát và thứ phát.

Nguyên phát là do di truyền. Cụ thể, tăng lipid máu có tính gia đình với nhiều thể khác nhau. Nếu ba mẹ hoặc người thân có tiền sử rối loạn mỡ máu, trẻ sinh ra có thể khởi phát các vấn đề này ở tuổi thiếu niên hoặc thanh niên.

Thứ phát là do lối sống thiếu khoa học, ăn quá nhiều chất béo; mắc các bệnh gây rối loạn chuyển hóa lipid như tiểu đường, suy gan, suy thận… cũng làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu.

Triệu chứng rối loạn lipid máu

Đa phần người bị rối loạn lipid máu không có triệu chứng rõ ràng và thường chỉ được phát hiện trong khi xét nghiệm máu khám sức khỏe định kỳ. Khi chỉ số mỡ máu tăng nhẹ, chất béo chưa lắng đọng nhiều tại thành mạch và không gây triệu chứng nên rất khó phát hiện.

Tuy nhiên, khi mảng bám hình thành nhiều, ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu trong cơ thể. Lúc này, người bệnh xuất hiện một số triệu chứng như:

• Đau tức ngực, khó thở: Các mảng xơ vữa bám vào thành mạch, làm hẹp lòng mạch và khiến máu lưu thông kém, nhất là ở tim và gây ra các cơn đau ngực, khó thở.
• Chóng mặt, hoa mắt: Các mảng xơ vữa tập trung ở động mạch cảnh (ở não) khiến máu lưu thông lên não kém, từ đó, xuất hiện tình trạng chóng mặt, đau đầu, hoa mắt.
• Tê bì chân tay tay: Mảng xơ vữa tập trung ở động mạch chi làm cản trở lưu thông máu.
• Tim đập nhanh: Bệnh cơ tim do thiếu máu cục bộ làm chức năng tim kém, tim phải làm việc nhiều hơn để đảm bảo lưu lượng máu cho cơ thể.

Ngoài ra, rối loạn lipid máu còn gây ra một số triệu chứng khác như: đau, căng hoặc cảm giác đè nặng ở cổ, hàm, vai, lưng; khó ngủ, buồn nôn và nôn, đổ mồ hôi lạnh; ngất xỉu…

Thường xuyên khó thở, tức ngực có thể là triệu chứng của rối loạn lipid máu

Nguyên nhân rối loạn lipid máu

Như đã đề cập ở mục phân loại, rối loạn lipid máu chủ yếu do di truyền và lối sống thiếu lành mạnh. Trong đó, lối sống là nguyên nhân phổ biến gây rối loạn lipid máu. Cụ thể:

1. Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh

Tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa như mỡ, thịt đỏ, nội tạng động vật, lòng đỏ trứng, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn chiên rán…; chất béo chuyển hóa trong bánh quy, bánh nướng, nước ngọt… làm tăng cholesterol toàn phần, tăng LDL-cholesterol và Triglyceride.

2. Thừa cân, béo phì

Theo các nghiên cứu, chỉ số khối cơ thể (BMI) 30 trở lên tiềm ẩn nguy cơ bị rối loạn lipid máu. Bên cạnh đó, người có vòng eo lớn (nam từ 102 cm trở lên và nữ từ 89 cm) cũng làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu. [1]

3. Lối sống thụ động

Lối sống thụ động, ít vận động, lười tập thể dục không chỉ gây thừa cân, béo phì, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mà còn là yếu tố làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu.

4. Hút thuốc lá

Hút thuốc lá không chỉ làm tăng nguy cơ ung thư phổi mà còn làm rối loạn lipid máu, tăng nguy cơ mắc bệnh tim và hàng loạt các hệ lụy khác cho sức khỏe. Cụ thể, khói thuốc lá có khoảng 100 hóa chất độc hại cho cơ thể, làm xáo trộn quá trình chuyển hóa, tăng LDL- cholesterol và giảm HDL-cholesterol.

5. Bệnh lý chuyển hóa

Một số bệnh lý chuyển hóa như: tiểu đường, bệnh thận, suy giáp, buồng trứng đa năng, hội chứng Cushing, hội chứng ruột kích thích… đều có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa lipid máu.

Biến chứng của rối loạn lipid máu

Rối loạn lipid máu dẫn đến sự tích tụ và hình thành các mảng bám trong thành mạch máu, gọi là xơ vữa động mạch. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý tim mạch nguy hiểm, cụ thể:

1. Tăng huyết áp

Các bám làm động mạch xơ cứng và lòng mạch bị thu hẹp. Lúc này, tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu qua động mạch và kết quả làm huyết áp cao hơn bình thường.

2. Nhồi máu cơ tim

Khi các mảng xơ vữa tiếp tục dày lên sẽ gây tắc động mạch vành (mạch máu nuôi tim). Trong nhiều trường hợp, mảng xơ vữa không phát triển từ từ mà bị nứt hoặc vỡ ra đột ngột, bắt đầu quá trình kết tập của tiểu cầu và hình thành cục máu đông. Các cục máu đông này có thể hình thành ngay tại mảng xơ vữa bị nứt ra hoặc trôi theo dòng máu tới động mạch nhỏ hơn và gây tắc động mạch đột ngột, dẫn đến nhồi máu cơ tim.

Nhồi máu cơ tim là biến chứng nguy hiểm của rối loạn lipid máu

3. Nhồi máu não

Các mảng xơ vữa ở động mạch não sẽ cản trở quá trình lưu thông máu lên não, gây thiếu oxy lên não. Nếu xảy ra tắc nghẽn ở các động mạch não này sẽ gây nhồi máu não (nhũn não).

4. Bệnh động mạch ngoại biên

Mảng bám do xơ vữa có thể làm hạn chế dòng máu đến các động mạch tay và chân gây bệnh động mạch ngoại biên. Thường gặp là hẹp động mạch cung cấp máu cho chân với triệu chứng đau cách hồi – đau ở chân khi đi lại vận động và phải ngồi nghỉ mới hết đau để có thể tiếp tục di chuyển. Sau đó, khoảng đường sẽ ngắn lại dần, bàn chân sờ thấy lạnh, giảm cảm giác, không bắt được mạch; nặng hơn là hoại tử do thiếu máu nuôi, đôi khi phải đoạn chi.

Phương pháp chẩn đoán rối loạn lipid máu

Tình trạng rối loạn lipid máu có thể được chẩn đoán bằng cách xét nghiệm máu, các thông số thường được kiểm tra như: Cholesterol (TC), Triglyceride (TG), LDL-Cholesterol (LDL-c), HDL-Cholesterol (HDL-c).

Người bệnh cần nhịn ăn 8 đến 12 giờ trước khi xét nghiệm lipid máu. Sau khi có kết quả xét nghiệm, chỉ số mỡ máu có thể đánh giá nguy cơ mắc các bệnh tim mạch hay đột quỵ.

Phương pháp điều trị rối loạn lipid máu

Phương pháp điều trị rối loạn lipid máu chủ yếu là thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt và dùng thuốc giảm cholesterol theo chỉ định của bác sĩ.

1. Thay đổi lối sống

Chế độ dinh dưỡng khoa học có vai trò quan trọng trong việc điều hòa các thành phần mỡ máu. Do đó, người bệnh xây dựng thực đơn ăn uống ít chất béo bão hòa (thịt mỡ, thịt đỏ, xúc xích, pho mát, kem dừa, bánh kẹo ngọt…). Thay vào đó, nên tăng cường bổ sung nhiều axit omega-3 (cá thu, cá ngừ, cá hồi) và trái cây, rau xanh… Bên cạnh đó, người bệnh nên ngủ đủ giấc, giảm stress/ căng thẳng, thể dục thể thao thường xuyên….

Xem thêm: Rối loạn lipid máu nên ăn gì, kiêng gì để nhanh chóng phục hồi?

2. Sử dụng thuốc điều hòa mỡ máu

Sau khi thăm khám, tùy từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ tư vấn loại thuốc điều trị phù hợp. Một số loại thuốc điều trị rối loạn lipid máu phổ biến hiện nay như: statin, thuốc ức chế hấp thu cholesterol, chất cô lập axit mật, fibrates, ezetimibe… Lưu ý, người bệnh không được tự ý dùng thuốc khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn có thể xảy ra.

3. Bổ sung tinh chất thiên nhiên giúp điều hòa mỡ máu an toàn, hiệu quả

Bên cạnh việc sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và thực hiện lối sống lành mạnh, người bệnh nên bổ sung các hoạt chất sinh học từ thiên nhiên có khả năng tăng hoạt hóa receptor tế bào, giúp kiểm soát rối loạn lipid máu an toàn và hiệu quả.

Hiện nay, sản phẩm FAZ có chứa hoạt chất sinh học thiên nhiên GDL-5 (policosanol) kết hợp cùng nhiều tinh chất thiên nhiên quý giá khác mang đến cơ chế 2 tác động từ gốc:

• Hỗ trợ điều hòa hoạt động men HMG-CoA reductase, từ đó làm giảm quá trình hình thành Cholesterol trong cơ thể.
• Hỗ trợ tế bào sử dụng Cholesterol hiệu quả hơn thông qua tăng hoạt hoá Receptor tế bào, không để Cholesterol bị dư thừa, tồn đọng.

Nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên, mù đôi và có đối chứng với giả dược cho thấy: Sau 12 tuần sử dụng, GDL-5 giúp giảm 10% cholesterol toàn phần, giảm 20% LDL-c, đồng thời tăng 19.7% HDL-c.

Điều hòa mỡ máu bằng hoạt chất sinh học thiên nhiên GDL-5 được xem là giải pháp giúp hỗ trợ cải thiện mỡ máu hiệu quả, góp phần kiểm soát huyết áp và các bệnh tim mạch.

Cách phòng tránh rối loạn lipid máu

Một số biện pháp đơn giản dưới đây giúp phòng tránh rối loạn lipid bạn có thể tham khảo:

1. Chế độ ăn uống khoa học

Thay chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa bằng chất béo không bão hòa và chất xơ. Các thực phẩm giúp ổn định chỉ số mỡ máu bạn có thể tham khảo là yến mạch, đậu, bơ, dầu thực vật, rau xanh, trái cây. Ngoài ra, bạn nên ăn thịt trắng (thịt nạc, thịt gia cầm, cá thay vì thịt đỏ (thịt cừu, thịt bò); hạn chế các món chiên xào, nội tạng động vật (óc, gan, lòng)…

2. Thể dục, thể thao thường xuyên

Bạn nên duy trì thói quen thể dục thể thao với cường độ trung bình khoảng 30 phút mỗi ngày và ít nhất 5 ngày/tuần. Một số bộ môn phù hợp bạn có thể lựa chọn như: đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, thể dục nhịp điệu, yoga…

3. Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia

Để phòng ngừa rối loạn lipid máu, bạn cần bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia. Theo nghiên cứu, chỉ cần hút 3-4 điếu thuốc mỗi ngày có thể làm giảm HDL-C (cholesterol tốt) và tăng tỷ lệ cholesterol “xấu” LDL-C. Trong khi đó, rượu bia không chỉ làm rối loạn chuyển hóa mỡ mà còn tác động làm tim đập nhanh, mạch máu co lại, huyết áp tăng… [2]

4. Tránh áp lực, căng thẳng

Áp lực, căng thẳng thường xuyên gây nên sự rối loạn chuyển hóa các lipoprotein, làm tăng tỷ lệ cholesterol toàn phần, LDL-C và triglyceride, giảm tỷ lệ HDL-C.

Khám rối loạn lipid máu ở đâu?

Một trong những địa chỉ y tế uy tín bạn có thể tham khảo là Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Hiện nay, bên cạnh các danh mục xét nghiệm máu chẩn đoán rối loạn lipid máu cơ bản, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn trang bị hệ thống siêu âm tim gắng sức xe đạp lực kế hiện đại, điều khiển động cơ từ xa, với thời gian khảo sát ngắn, cho hình ảnh rõ nét và chính xác. Nghiệm pháp này không chỉ giúp phát hiện sớm bất thường ở tim, mà còn giúp bác sĩ xác định mức độ gắng sức tối đa của người thực hiện.

Rối loạn lipid máu là nguồn gốc của nhiều bệnh lý nguy hiểm đe dọa đến tính mạng người bệnh như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ… Do đó, cần khám sức khỏe định kỳ để phát hiện rối loạn lipid máu sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời. Đồng thời, xây dựng lối sống khoa học và bổ sung 1 viên FAZ mỗi ngày để phòng ngừa rối loạn lipid máu từ sớm.