Tăng Triglyceride máu nặng: Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Tăng Triglyceride máu được ghi nhận khi nồng độ triglycerid huyết thanh lúc đói ở mức 150 mg/dL hoặc cao hơn. Tuy nhiên, tăng Triglyceride máu nặng thường ở mức rất cao, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và viêm tụy. Bài viết này sẽ mang đến cho độc giả các thông tin về nguyên nhân, dấu hiệu và cách kiểm soát tình trạng tăng Triglyceride máu nặng.

Tăng Triglyceride máu nặng là gì?

Tăng Triglyceride máu nặng là nồng độ Triglyceride ở mức 500mg/dL hoặc cao hơn. Tình trạng này thường được gây ra hoặc trở nên trầm trọng hơn do bệnh đái tháo đường không được kiểm soát, béo phì và thói quen ít vận động…

Dấu hiệu tăng Triglyceride máu nặng nguy hiểm

Mặc dù triệu chứng tăng Triglyceride máu nặng thường không rõ rệt, nhưng những người có hàm lượng Triglyceride cực cao (trên 2.000 mg/dL) có thể có biểu hiện vàng dưới da (xanthomas), ban vàng ở mí mắt (xanthelasma) và viêm tụy cấp (với triệu chứng đau bụng, buồn nôn, nôn mửa). Triglyceride cao trong hội chứng chuyển hóa còn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường và đột quỵ.

Nguyên nhân tăng Triglyceride máu nặng và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân tăng Triglyceride máu nặng có thể do nhiều yếu tố tác động:

• Lối sống: Thói quen tiêu thụ thực phẩm nhiều chất béo bão hòa, nhiều đường bột, rượu bia thường xuyên, lười vận động… khiến gia tăng lượng chất béo xấu và năng lượng dư thừa tích trữ dưới dạng chất béo, dẫn đến dư thừa nồng độ Triglyceride.
• Bệnh lý: Bệnh đái tháo đường loại 1 và loại 2 không được kiểm soát là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tăng Triglyceride máu nặng. Hội chứng thận hư cũng có thể làm rối loạn thành phần mỡ máu, trong đó có tăng Triglyceride đơn độc. Béo phì, suy giáp, bệnh gan, lupus, viêm khớp dạng thấp… cũng có thể dẫn đến tăng Triglyceride trong máu.
• Rối loạn lipid di truyền có thể ảnh hưởng đến cả Triglyceride và cholesterol toàn phần. Điển hình là:
  • Tăng lipid máu kết hợp mang tính chất gia đình: Triglyceride cao, LDL-cholesterol cao và HDL-cholesterol thấp.
  • Tăng triglyceride máu gia đình (rối loạn lipid máu gia đình typ IV): Triglyceride cao.
  • Rối loạn beta lipoprotein gia đình (tăng lipoprotein máu loại III): Triglyceride cao và cholesterol toàn phần cao.
  • Hội chứng chylomicron máu gia đình (FCS): Nồng độ Triglyceride cao hơn 1.000 mg/dL.
• Bệnh loạn dưỡng mỡ toàn thể: Người bệnh mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa không thể dự trữ lượng calo dư thừa và tế bào mỡ vì không có tế bào mỡ. Thay vào đó, chúng lưu trữ những chất dinh dưỡng dư thừa này dưới dạng lipid lạc chỗ trong các mô, chẳng hạn như cơ và gan, dẫn đến tình trạng kháng insulin, gây ra những hậu quả về sức khỏe như bệnh tiểu đường và tăng Triglyceride máu nặng.
• Tác dụng phụ của thuốc có thể gây tăng Triglyceride: Thuốc lợi tiểu thiazide liều cao hoặc chlorthalidone, thuốc chẹn beta-adrenergic liều cao, liệu pháp thay thế estrogen đường uống, thuốc tránh thai đường uống có hàm lượng estrogen cao, tamoxifen, Glucocorticoid, Isotretinoin đường uống, điều trị bằng thuốc kháng vi-rút (bao gồm một số thuốc ức chế protease, thuốc ức chế men sao chép ngược non nucleoside)…

Tiêu thụ thực phẩm nhiều chất béo bão hòa, nhiều đường bột, rượu bia thường xuyên, lười vận động… dẫn đến dư thừa Triglyceride.

Tăng Triglyceride máu nặng có nguy hiểm không?

Tăng Triglyceride là một trong những rối loạn thành phần lipid máu nguy hiểm. Bởi người mắc phải thường không có bất kỳ dấu hiệu gì cho thấy mức độ nghiêm trọng của bệnh. Thế nhưng, đến giai đoạn bệnh diễn biến nặng do nồng độ Triglyceride máu cao vượt ngưỡng, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như bệnh mạch vành, rối loạn chuyển hóa nặng, đột quỵ…

Ở những phụ nữ có tiền sử tăng Triglyceride từ nhẹ đến trung bình ở trạng thái không mang thai, khi mang thai có thể xảy ra tăng Triglyceride máu nặng. Những bệnh nhân như vậy cần được theo dõi chặt chẽ, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ ba, để tránh những biến chứng không mong muốn do tăng Triglyceride máu không được nhận biết và không được điều trị trong thai kỳ.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh

Triglyceride cao thường không biểu hiện triệu chứng nhưng chúng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Nồng độ Triglyceride rất cao có thể gây viêm tuyến tụy, gây đau bụng, sốt, buồn nôn và chán ăn. Nếu không được điều trị, viêm tụy có thể đe dọa tính mạng.

Một nghiên cứu cho thấy Triglyceride từ 500 mg/dL trở lên có liên quan đến việc tăng mức độ nghiêm trọng của viêm tụy. Nguy cơ viêm tụy tăng tuyến tính với mức Triglyceride lớn hơn 177 mg/dL. Mức Triglyceride từ 1.000 đến 2.000 mg/dL hoặc cao hơn có thể là yếu tố góp phần trong 2 – 4% trường hợp viêm tụy cấp. [3]

Tăng Triglyceride đơn thuần trong máu cũng là nguy cơ dẫn đến biến chứng tim mạch. Nguyên nhân là do sự tích tụ chất béo trong thành động mạch. Triglyceride cao cũng có thể dẫn đến các bệnh như bệnh động mạch cảnh, bệnh động mạch vành, bệnh động mạch ngoại biên…

Viêm tụy là bệnh nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong

Phương pháp chẩn đoán tăng Triglyceride máu nặng

Tăng Triglyceride máu nặng thường được chẩn đoán bằng xét nghiệm máu định kỳ gọi là xét nghiệm mỡ máu. Chương trình Giáo dục Cholesterol Quốc gia ở Mỹ khuyến nghị mọi người nên thực hiện xét nghiệm mỡ máu 5 năm một lần, bắt đầu từ tuổi 20. Tuy nhiên, đối với những người đã mắc hoặc có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, nên xét nghiệm định kỳ hàng năm. [1]

Nếu xét nghiệm Triglyceride lúc đói là >150 mg/dL, cần kiểm tra lại sau 12 đến 16 giờ nhịn ăn để xác nhận. Nếu Triglyceride >1000 mg/dL, có thể thực hiện định lượng beta bằng siêu ly tâm và điện di để xác định chính xác tình trạng rối loạn lipid máu.

Điều trị tình trạng tăng Triglyceride máu nặng

Lý do chính để điều trị chứng tăng Triglyceride máu nặng là ngăn ngừa viêm tụy và các biến chứng tim mạch.

1. Điều trị nguyên nhân

Việc phát hiện tăng Triglyceride máu nặng qua chẩn đoán sẽ hỗ trợ quá trình điều trị từ các nguyên nhân gây bệnh như chế độ ăn nhiều chất béo, uống quá nhiều rượu, một số loại thuốc, rối loạn chuyển hóa và tình trạng bệnh lý (đái tháo đường, bệnh thận… )…

Ngoài ra, người bệnh cần được đánh giá và kiểm tra các chỉ số khác của hội chứng chuyển hóa như béo bụng, kháng insulin, cholesterol tỷ trọng cao (HDL-c), Triglyceride và tăng huyết áp.

2. Điều chỉnh lối sống

Thay đổi từ lối sống không khoa học sang lành mạnh có thể tác động đến lượng Triglyceride trong máu:

• Nên áp dụng chế độ ăn ít chất béo, kiểm soát carbohydrate. Chất béo bão hòa không được chiếm quá 7% tổng lượng calo hàng ngày, nên hạn chế carbohydrate ở mức 50-60% lượng calo hàng ngày và nên tránh các thực phẩm nhiều đường.
• Cân nhắc việc tăng lượng cá có dầu (ví dụ cá hồi, cá thu, cá trích) lên ít nhất 2 khẩu phần mỗi tuần, để bổ sung các chất béo tốt, omega-3 cho cơ thể.
• Nên giảm hoặc ngừng hẳn rượu bia, cùng với việc cai thuốc lá để cải thiện bệnh tốt hơn.
• Nếu đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào để chữa bệnh, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi ngừng sử dụng.
• Rèn luyện thói quen tập thể dục ít nhất 30 phút, 5 ngày một tuần rất có lợi cho người bệnh.
• Người mắc bệnh tiểu đường và suy giáp nên được điều trị phù hợp.

Nên bổ sung các món ăn từ cá vào thực đơn khoảng 2 lần/ tuần

3. Điều trị thuốc

Nếu việc kiểm soát các tình trạng bệnh lý thứ cấp và thay đổi lối sống không đủ để hạ mức Triglyceride xuống <200 mg/dL thì cần phải điều trị bằng các thuốc giúp hạ Triglyceride.

Có một số loại thuốc và chất bổ sung khác nhau có thể giúp giảm Triglyceride bao gồm:

• Fibrate là thuốc có khả năng làm giảm Triglyceride mạnh.
• Omega-3: Chất béo tốt có thể ngăn ngừa đột quỵ, bệnh tim mạch và các bệnh tự miễn như lupus và viêm khớp. Dùng 4g omega-3 mỗi ngày sẽ làm giảm mức chất béo trung tính xuống 30%. [2]
• Niacin có tác dụng ngay lập tức, nhưng phải được uống 3 lần mỗi ngày và có thể gây đỏ bừng mặt, tăng đường huyết và tác dụng phụ trên đường tiêu hóa.
• Sử dụng thuốc ức chế men khử 3-hydroxy-3-methylglutaryl coenzyme A (HMG-CoA) statin để giảm nồng độ Triglyceride ở bệnh nhân tăng Triglyceride máu nặng.

Lưu ý, tất cả các loại thuốc này phải được dùng dưới sự giám sát của bác sĩ.

Xem thêm: Cách điều trị tăng Triglyceride máu nặng

Cách phòng ngừa tình trạng tăng Triglyceride máu nặng

Biện pháp phòng ngừa tăng Triglyceride máu nặng nhắm vào các yếu tố nguy cơ như béo phì, hội chứng chuyển hóa, ít hoạt động thể chất, tiểu đường tuýp 2… Do đó để phòng ngừa, chúng ta cần giảm cân, thay đổi dinh dưỡng và hoạt động thể chất có kế hoạch.

1. Thay đổi lối sống

Những thay đổi tích cực về sức khỏe và lối sống sẽ cải thiện mức Triglyceride trong cơ thể:

• Hạn chế tiêu thụ chất béo và đường là rất quan trọng. Bạn nên tránh những thực phẩm đã qua chế biến và chứa nhiều đường tinh luyện, chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa.
• Một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim có thể giúp giảm Triglyceride xuống. Nên ăn nhiều trái cây và rau quả, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc và cá.
• Tích cực rèn luyện thể chất mỗi ngày để đốt cháy năng lượng, hạn chế lưu trữ năng lượng dư thừa dưới dạng Triglyceride.
• Hạn chế uống rượu bia và các chất kích thích khác cũng là một cách tốt để hạ Triglyceride. Do chất cồn trong rượu bia khiến cho gan tăng sản xuất và tăng huy động Triglyceride.
• Bỏ hút thuốc có thể giúp giảm Triglyceride, vì hút thuốc có thể khiến cơ thể tăng sinh chất béo trong khi quá trình đào thải chất béo lại kém đi, làm giảm HDL-cholesterol (cholesterol có lợi), tăng LDL-cholesterol (cholesterol có hại) và tăng Triglyceride.

Nên hạn chế hoặc từ bỏ rượu bia để có sức khỏe tốt

2. Kiểm soát các nguyên nhân bệnh

Các nguyên nhân của tăng Triglyceride máu nặng cần được tầm soát định kỳ. Kiểm soát bệnh đái tháo đường loại 2 là cách ngăn ngừa tăng Triglyceride máu. Ngoài ra, cần lưu ý ngưng hoặc giảm liều một số thuốc làm tăng nồng độ Triglyceride trong máu như: thuốc lợi tiểu thiazid, ức chế beta, corticosteroid liều cao, isotretinoin, tamoxifen, thuốc chống loạn thần, estrogen liều cao, thuốc chống hoại tử u hoặc kháng retrovirus….

Sử dụng thuốc hoặc thực phẩm hỗ trợ

Nhằm ổn định và cải thiện tăng Triglyceride máu nặng, các chuyên gia sức khỏe khuyến cáo người bệnh nên sử dụng bổ sung các dưỡng chất từ thiên nhiên, đặc biệt là tinh chất GDL-5 được chiết xuất từ phấn mía Nam Mỹ. Đây được xem là giải pháp mới trong việc hỗ trợ điều hòa mỡ máu, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

GDL-5 (Policosanol) có khả năng điều hòa enzyme HMG-CoA reductase và hoạt hóa thụ thể tế bào, giúp giảm tổng hợp LDL-cholesterol, thúc đẩy quá trình vận chuyển LDL-cholesterol vào trong tế bào và cải thiện quá trình chuyển hóa chất béo. Nghiên cứu trên 30.000 người cho thấy, sau 4 – 8 tuần sử dụng sản phẩm chứa tinh chất GDL-5, mức cholesterol toàn phần, Triglyceride và LDL-cholesterol đã giảm đáng kể.

Hiện nay, thành phần GDL-5 đã được bổ sung trong viên uống FAZ của Mỹ, kết hợp với các dưỡng chất thiên nhiên khác như Gynostemma, Apple Cider Vinegar … giúp hỗ trợ điều hòa Triglyceride và các thành phần mỡ máu, hỗ trợ phòng ngừa xơ vữa động mạch, các bệnh lý tim mạch và đột quỵ.

Hoạt chất sinh học GDL-5 thiên nhiên chính là bước tiến hiện đại trong việc hỗ trợ điều hòa mỡ máu, phòng ngừa nhồi máu cơ tim.

Việc kiểm soát tăng Triglyceride máu nặng cần phải kết hợp nhiều biện pháp với nhau và thực hiện theo kế hoạch nhất định. Việc điều trị sớm có thể giúp phòng ngừa biến chứng viêm tụy cấp và các bệnh lý tim mạch, giúp người bệnh an tâm sống khỏe.